W polskim systemie prawnym relacja pomiędzy prawem karnym a prawem rodzinnym bywa napięta, szczególnie w sytuacjach konfliktu rodzicielskiego. Jednym z najbardziej kontrowersyjnych i emocjonalnie nacechowanych przepisów jest art. 211 Kodeksu karnego, penalizujący uprowadzenie lub zatrzymanie małoletniego wbrew woli osoby sprawującej opiekę. W praktyce przepis ten często bywa stosowany wobec jednego z rodziców, któremu ograniczono lub pozbawiono władzy rodzicielskiej. Ale czy zawsze? I kiedy działanie rodzica staje się przestępstwem?
Co mówi art. 211 k.k.?
“Kto wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru uprowadza małoletniego poniżej lat 15 albo zatrzymuje go, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”
Podstawowym warunkiem odpowiedzialności karnej jest działanie “wbrew woli osoby powołanej do opieki”. Oznacza to, że samo bycie rodzicem nie chroni automatycznie przed odpowiedzialnością z art. 211 k.k., jeśli rodzic ten działa wbrew postanowieniu sądu lub ustalonemu porządkowi opieki.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej a opieka faktyczna
W sytuacjach konfliktowych sądy rodzinne często ograniczają jednemu z rodziców wykonywanie władzy rodzicielskiej, np. pozostawiając mu jedynie prawo do współdecydowania w istotnych sprawach dziecka, ale bez możliwości samodzielnego decydowania o miejscu pobytu dziecka. Wtedy opiekę faktyczną sprawuje drugi rodzic.
Jeśli ten pierwszy rodzic postanowi samodzielnie “zabrać dziecko na weekend” bez zgody drugiego opiekuna, mimo ograniczonej władzy rodzicielskiej, może to być potraktowane jako uprowadzenie w rozumieniu art. 211 k.k. – i to niezależnie od tego, że formalnie jest ojcem czy matką dziecka.
Orzecznictwo nie pozostawia wątpliwości
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 lutego 2019 roku (V KK 42/18 – LEX nr 2619350) wskazał:
“Odpowiedzialność za przestępstwo z art. 211 k.k. jeden z rodziców dziecka może ponieść tylko wówczas, gdy jego władza rodzicielska została ograniczona lub gdy został jej pozbawiony (…). W przeciwnym bowiem razie, oboje rodzice są osobami “powołanymi do opieki nad małoletnim poniżej lat 15” w rozumieniu tego przepisu. (…) Zgodnie z dyspozycją art. 113 § 1 k.r.o. niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Tak więc kontakty z dzieckiem nie są elementem wykonywania władzy rodzicielskiej i prawo do nich jest niezależne od jej posiadania. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej (art. 113 § 2 k.r.o.).”
Czy kontakty z dzieckiem chronią przed art. 211 k.k.?
Nie. Samo prawo do kontaktu z dzieckiem nie oznacza prawa do jego samodzielnego zabrania i zatrzymania. W praktyce oznacza to, że jeśli jeden z rodziców nie ma prawa do decydowania o miejscu pobytu dziecka, a mimo to zatrzyma je u siebie, ryzykuje zarzut z art. 211 k.k.
Pomoc prawna w sprawach o uprowadzenie dziecka
Sprawy o uprowadzenie dziecka przez rodzica są niezwykle delikatne, ale i prawnie skomplikowane. Obok aspektu karnego istotne są również wątki rodzinne: kontakt z dzieckiem, wykonanie orzeczenia sądu, możliwość zmiany postanowienia o opiece czy interwencja kuratora. Kancelaria Adwokacka prof. nadzw. dr Dariusz Erwin Kotłowski & Andrzej Barciński Sp. P. posiada wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu spraw karnych z elementem prawa rodzinnego. Reprezentujemy zarówno rodziców pokrzywdzonych, jak i oskarżonych.
Pomagamy skutecznie:
- złożyć zawiadomienie o przestępstwie,
- reprezentować przed sądem karnym i rodzinnym,
- odzyskać dziecko lub uzyskać zgodę na kontakty,
- opracować strategię obrony w przypadku niesłusznych zarzutów.
Podsumowanie
Nie każdy konflikt rodzicielski musi kończyć się w prokuraturze. Ale jeśli jeden z rodziców narusza ustalone przez sąd zasady opieki i działa wbrew woli drugiego, może to mieć poważne konsekwencje karne. W takich sytuacjach warto działać szybko, zdecydowanie i z profesjonalnym wsparciem.
Zespół Kancelarii Adwokackiej prof. nadzw. dr Dariusz Erwin Kotłowski & Andrzej Barciński Sp. P. pozostaje do Państwa dyspozycji.
